A cerámica de Samos protagoniza ata o 30 de setembro unha mostra no Museo Provincial de Lugo

Durante a súa intervención, Mario Outeiro explicou que os obxectivos concretos que persegue a área de Cultura da Deputación con esta mostra son “poñer en valor a cerámica popular galega, coñecer e difundir a produción realizada en Samos (Lugo), potenciando a investigación e exhibición do nos patrimonio cultural e promover a conservación e protección destas senlleiras pezas e dos elementos a elas asociados: fornos, instrumental, pendellos das feiras e mercados, etc”.

“Das catro zonas oleiras da provincia de Lugo, Gundivós (Sober), Mondoñedo, Bonxe (e outras parroquias da Terra Chá) e Samos, a de Samos era a cerámica menos estudada e menos coñecida. Esta mostra fai xustiza á súa importancia e creatividade artística e pona no primeiro nivel”, afimou o responsable de Cultura da Deputación, que anunciou que “está xa no prelo un libro que plasmará todos os estudos e traballos de recuperación feitos para esta exposición”, avanzou.

Pezas cedidas polo Museo do Pobo Galego e por particulares

Comisariada por Orlando Viveiro Veiga e Luis Hixinio Flores Rivas, esta exposición está formada por unha escolma de pezas de cerámica popular realizadas no concello de Samos dende o ano 1700 ata mediados do século XX, que amosan diversas tipoloxías e que se expoñen xunto cunha contextualización informativa e fotográfica, co obxecto de poñer en valor a cerámica popular galega a traves do coñecemento, neste caso concreto, da produción realizada en Samos.

Coordinada por Aurelia Balseiro, directora do Museo Provincial de Lugo, esta exposición contou coa colaboración do Museo do Pobo Galego, de Adofo Abel Vilela, Carlos de Lamartín, Eloi Caldeiro, Gerardo Caldas Alvaredo, Manuel Fernández (Lolo), Antigüidades Calzada, María García Ayasu, Xaime Fernández Barrio, Xerardo Alvaredo, Esther Celeiro e Ramiro Barros Justo.

Actividade oleira nas parroquias que rodean o mosteiro de Samos

No espazo xeográfico da provincia de Lugo existiron historicamente catro centros oleiros produtores de cerámica tradicional: Mondoñedo, Gundivós (concello de Sober), Bonxe e outras parroquias da Terra Chá e, por último, Samos. Neste concello desenvolvíase esta actividade en diversos lugares asentados no circundo do antigo couto que rodeaba o mosteiro bieito alí establecido. Existen indicios en parroquias como Renche, Santa María de Loureiro, Romelle ou Calvor.

As referencias documentais amosan unha plena implantación desta industria xa no século XVIII. Dende aquela sobrevivíu até os anos cincuenta do século pasado constatando a presenza de artesáns cacharreiros, coñecidos tamén como barraxeiros ou louceiros. Os derradeiros exerceron o oficio até hai unhas décadas.

Recuperación de elementos de fabricación como os fornos

A exposición pon o acento tamén en elementos como os fornos, dos que aínda quedan algúns exemplos en pé, pero en moi mal estado de conservación, para que a Xunta de Galiza, que a administración competente, tome medidas para garantir a súa protección, conservación e restauración, demandou tanto Mario Outeiro como Orlando Viveiro, un dos comisarios da exposición, por ser un “importante patrimonio que está a piques de desaparecer e que non se debe perder”, afirmou.

Os fornos da zona de Samos presentan unhas características particulares que os diferencian dos outros fornos que existen nas restantes tres comarcas oleiras da provincia de Lugo: teñen dúas cámaras, a de conbustión e por riba dela a de cocción. En canto ao torno, igual que os de Bonxe e Mondoñedo, é un torno alto de dúas rodas: unha grande de 105 centímetros de diámetro, que se usaba para impulsar o torno co pé, e outra pequena de 23 cm na que xiraba o barro mentras se ía modelando coas mans.

As pezas de olería, que se usaban tanto para a cociña, para almacenaxe ou decoración, eran vendidas fundamentalmente nas feiras. Na contorna de Samos había tres principais feiras onde se comerciaba con estas pezas de olería.